Gisteren (21 mei 2023) bereikte mij het verdrietige bericht dat Jan van Ginkel is overleden. Ik leerde van Ginkel kennen via vriend Ton Peters. Deze laatste vroeg mij ergens in 2007 of ik ervoor voelde als dichter mee te werken aan het project ‘Op de bres voor de jeneverbes!’ Jan van Ginkel zette zich namelijk al vele jaren in voor het behoud van de Juniperus communis. Een poëtisch project met als sympathieke bijvangst promotie voor een bedreigde boomsoort, daar was ik natuurlijk wel voor te porren.
Om inspiratie op te doen en voeling te krijgen met de voor de meeste dichters tamelijk onbekende ‘conifeer uit de cipresfamilie‘, organiseerde Jan van Ginkel een rondwandeling door een natuurgebied waar veel jeneverbesstruiken stonden. Alleen ben ik na al die jaren vergeten waar dat was. Het kan zomaar eens het Mantingerveld geweest zijn, omdat daar ook een ‘Jeneverbesroute’ is uitgezet, dus het ligt voor de hand dat Van Ginkel ons daar mee naar toenam en ons daar rondleidde.
Van Ginkels inspanningen (en die van de deelnemende dichters natuurlijk) hebben uiteindelijk geresulteerd in het fraaie boek Jeneverbes – Natuur en cultuurhistorie in verhalen, gedichten en beelden (zie de foto boven deze weblogbijdrage). Mijn bijdrage draagt de titel ‘Dammerbos‘.
Een van de producten die je met de bes van de Juniperus communis kunt maken is (natuurlijk) jenever. ‘Waggel Jan’ was een oude jenever die Jan van Ginkel zelf stookte met behulp van de jeneverbes. Een ‘dubbel gebeide‘ nog wel en daardoor extra zacht van smaak. Ik kocht indertijd een paar flessen van de heerlijke drank (en ik betreur het nu nog dat ik er toen niet meer van heb aangeschaft).
Tijdens een gezellig samenzijn met alle dichters die mee hadden gewerkt aan Jan van Ginkels boek proostte ik eens geestdriftig met Van Ginkel en ik sprak schertsend de regels uit: ‘Van al die Waggel Jan/Word ik aardig kachel, Jan!’ Toegegeven, zeker niet mijn beste dichtregels, maar voor de gelegenheid konden ze best door de beugel en ze vielen in goede aarde.
Dat Jan van Ginkel zijn project jaren geleden niet voor niets begon, bewijst dit bericht wel: anno 2023 lijkt Van Ginkels oproep actueler dan ooit. De jeneverbes is ‘een boomsoort die belangrijk is voor het voortbestaan van allerlei insecten, mossen en schimmels’, aldus bioloog Rik Veldhuis.
‘Maar sinds een jaar of zestig gaan de populaties jeneverbessen hard achteruit’, vervolgt Veldhuis. ‘Het aantal jeneverbessen dat zich voortplant is gehalveerd in de laatste zestig jaar en in Vlaanderen en Engeland is de populatie in de afgelopen twintig jaar met een derde afgenomen.’
Inzet om de achteruitgang van de jeneverbes te stoppen blijft dus belangrijk en het Jeneverbesgilde kan nog lang niet opgeheven worden.
Vandaag wordt Jan van Ginkel naar zijn graf gedragen. Mijn vriend Ton Peters zal een van de kistdragers zijn. ‘Op begraafplaats Hillig Meer wordt zijn lichaam toevertrouwd aan de natuur’, zoals het door Annemiek Meijer wordt verwoord in het Dagblad van het Noorden-artikel. En dat lijkt het meest passende einde voor Jan van Ginkel.
