Eergisteren (27 oktober 2021) stond dit artikel in De Volkskrant: het ‘vrouwelijk theatercollectief’ Club Lam heeft een theaterbewerking gemaakt van de beroemde/beruchte roman Lolita van Vladimir Nabokov. Het trio wil ‘een nieuw vrouwelijk perspectief brengen in het theater’. Oei.
Al toen ik de titel van het Volkskrant-artikel las (‘Lolita krijgt spreekrecht in de gelijknamige voorstelling van Club Lam’) en bovengenoemde mission statement tot mij nam, hield ik mijn hart vast en gaandeweg de lezing van het artikel werd mijn bange vermoeden bevestigd.
Nou ben ik natuurlijk een oude, blanke man (en dan sta je sowieso al met 3-0 achter) die praat vanuit zijn white supremacy, maar altijd als ik dit soort motto’s hoor, denk ik automatisch: ja hoor, het is weer zo laat, er moet een opnieuw een groot schrijver aan geloven. In de nietsontziende, verzengende haat van de woke-beweging, wordt immers zelfs de Grote Bard uit Stratford-upon-Avon op de mestvaalt gesmeten.
Zo durft Ayanna Thompson, nota bene ‘a Shakespeare scholar and professor of English at Arizona State University’ het volgende te beweren: ‘Shakespeare was a tool used to ‘civilize’ Black and brown people in England’s empire.’ Tsja, tegen zoveel onwelwillende domheid is geen kruit gewassen. Maar goed, ik dwaal af. Terug naar ons eigen Club Lam.
Al snel komt de aap uit de mouw: de bewerksters van Lolita vinden het eigenlijk een vervelend en vies boek. Zo noemt de tekstschrijfster van het drietal, Marloes IJpelaar, de plotlijnen ‘ingewikkeld en saai’ en bij de expliciete passages legt ze het boek weg: ‘Omdat ik het vies vond. Het is een meisje van 12, hè. De thematiek waar we het over hebben, is pedofilie.’
En nota bene die schitterende passage in het begin (die in het Amerikaans trouwens veel mooier is) ‘Ze was Lo, gewoon La (sic), als ze met haar een meter vijftig ’s ochtends met een sok aan stond. Ze was Lola in een lange broek. Ze was Dolly op school. Ze was Dolores als ze ergens haar naam onder zette. Maar in mijn armen was ze altijd Lolita.‘) vindt IJpelaar ‘benauwend en vies, helemaal niet fijn.’
Nou mag je een boek uiteraard vies vinden en het wegleggen, maar waarom wil je er dan in godsnaam een bewerking van maken? Nou ja, ‘bewerking’ is een groot woord voor het product dat de drie dames hebben afgeleverd: het is een luchtig geklopte, makkelijk weghapbare bavarois geworden, ‘zonder moeilijk plot, maar met een lekker verhaallijntje, zodat het publiek makkelijk instapt. Drie twintigers wachten op een bezorgmaaltijd en kletsen wat af. Grappig eerst, maar allengs komt hun traumatische verleden aan bod en uiteindelijk is er tijd voor bezinning.’ Tsja. Wat dat met Lolita te maken heeft, weet ik niet en waarom je dan uitgaat van het boek voor een theaterstuk, is mij een raadsel.
Zoals bijna alle echt goede kunst deed Lolita bij verschijning veel stof opwaaien, maar na al die jaren is Nabokovs beroemdste roman wel salonfähig geworden. Zoals Wikipedia schrijft: ‘Inmiddels is het boek de schandaalsfeer echter ruimschoots ontstegen en wordt het door critici beoordeeld op zijn literaire merites. Velen van hen rekenen het tot het beste wat de literatuur van de twintigste eeuw heeft voortgebracht.’ Met die laatste zin ben ik het overigens roerend eens.
Toen ik het boek tien jaar geleden las, viel ik helemaal niet over die vermeend ‘vieze’ passages. Begrijp me goed, ik keur pedofilie niet goed, maar Lolita is zoveel meer dan ‘Oude heer neemt veel te jong meisje’. Ik vond het boek nergens ranzig worden. Ik zag een uitermate tragisch en briljant verteld verhaal dat niet anders dan slecht kon eindigen.
Jullie zullen inmiddels begrepen hebben dat ik niet naar de toneelvoorstelling van Club Lam zal gaan; wél ga ik binnenkort Nabokovs meesterwerk in het Engels herlezen. Eens kijken of ik nu anders aankijk tegen die ‘vieze passages’. Ik geloof er niks van (wie trouwens een goede analyse van de verteltechniek van Lolita wil lezen, klikke hier).
