Vandaag (26 februari 2017) las ik tijdens het ochtendlijke koffiedrinken de zaterdageditie van De Volkskrant, zoals het een hoogopgeleide, vaak vrolijke en soms boze witte man betaamt. Daarin stuitte ik, in de bijlage Sir Edmund, op deze column van Arjan Peters.
Arjan Peters stipt daarin alleen maar even aan dat onze varende dichterprins Slauerhoff enkele strofen van het honderd regels tellende gedicht Le Bateau Ivre van Arthur Rimbaud heeft vertaald, maar wanneer ook maar ergens de naam van Arthur Rimbaud valt, spitsen mijn oren zich onmiddellijk.
Zoals Sigmund Freud onze grote schrijver Willem Frederik Hermans de ogen opende naar innerlijke vergezichten (zo lees ik in diezelfde Sir Edmund-bijlage), zo was Rimbaud voor mij eenzelfde eyeopener of, om het toepasselijker te zeggen, celui qui m’a ouvert les yeux.
Je bent een romantische jongeman die zelf ook al jaren dicht en daarbij droomt van verre landen, je woont in een dorp waar geen ene reet te beleven valt en dan vallen de woorden van een geniale rebelse puberdichter in goede aarde.
Ik maakte kennis met Rimbaud tijdens mijn allereerste reis naar Londen in 1980, via de voortreffelijke biografie over de poète-voyant (dichter -ziener) van Enid Starkie.
Er waren wel enkele overeenkomsten tussen de grote dichter uit Charleville en de iets minder grote dichter uit Tietjerk: we waren beiden zeventien, alle twee dichter (al was hij wat beter dan ik…) en beiden gingen we, in gezelschap van een ouder iemand (in mijn geval mijn broer), via Oostende naar Engelands hoofdstad. En de beide broers Degen verloren zich dan wel niet in zulke uitspattingen als de beide Franse dichters, maar in de Londense pubs lieten ook wij ons niet onbetuigd…
Tot dat moment had ik nog niets van Rimbaud gelezen, maar intuïtief voelde ik aan dat deze dichter mij veel te zeggen had. En dat klopte helemaal. Na die vakantie in Londen ging ik naar Frankrijk, las er de biografie van Starkie en kocht er mijn eerste gedichtenbundel van het wonderkind uit de Ardennen. En was meteen verkocht.
Hoewel ik nog lang niet alles begreep (mijn kennis van het Frans was nog niet op het huidige peil), bliezen de raadselachtige zinnen van de Illuminations (een bundel prozagedichten van Rimbaud) mij omver.
Ik las toen ook Le Bateau Ivre, het laatste gedicht dat Rimbaud componeerde in de strakke vorm die werd voorgeschreven door de Parnasse-beweging waar Rimbaud aan het begin van zijn carrière grote bewondering voor had; daarna zou hij zich van het strakke, knellende keurslijf van de vormvastheid bevrijden (en de Parnassiens gaan bespotten).
Na al die jaren vind ik het misschien wel het mooiste gedicht van Rimbaud en, vooruit, in één moeite door, het mooiste gedicht uit het Franse taalgebied. Juist door de spanning van de strakke versvorm, de – jawel – exuberantie van verrassende en bevreemdende beelden en de (tot mislukken gedoemde) hang naar vrijheid verlenen het gedicht zijn charme.
Het dronken schip bevat prachtige zinnen als
*Et j’ai vu quelquefois ce que l’homme a cru voir! (En soms zag ik wat de mensheid meende te zien)
*J’ai heurté, savez-vous, d’incroyables Florides (Ik stootte, weet u, op fantastische Florida’s)
*Je regrette l’Europe aux anciens parapets! (Ik verlang terug naar het Europa met zijn oude omwalling!)
Hoewel het gedicht al bijna anderhalf eeuw oud is, is het prima te lezen (mits je uiteraard beschikt over een uitgebreide woordenschat in het Gallische dialect).
Maar goed, wie leest er nog Frans (laat staan Franse poëzie?) in dit land? (‘Nou niet zuur worden, opa, het ging juist zo goed!’)
Arthur Rimbaud is wereldberoemd, maar als je een willekeurige klas op een middelbare school binnenstapt, zal de naam ‘Rimbaud’ geen bel doen rinkelen. Hoewel… toch wel: een beginnende docent in Nederland vroeg eens dapper of zijn leerlingen Rimbaud kenden. O ja hoor, klonk het van verschillende kanten, die kennen we wel! Rambo, van die actiefilms in Vietnam…
