Vandaag (4 december 2023) reed ik naar mijn werk. Zoals gewoonlijk had ik de radio afgestemd op de zender NPO 1. Presentatrice Astrid Kersseboom had het in de uitzending op een gegeven moment over een uitbarsting van de Marapi op het eiland Sumatra.
Fout! dacht ik meteen (tsja, naast dichter/schrijver ben ik ook nog docent en daarnaast zoon van een leraar…), de Merapi ligt op Java, ongeveer 25 kilometer ten noorden van Yogyakarta. Maar – en ik geef ruiterlijk toe dat ik dat niet wist – er is dus, naast een vulkaan Merapi op Java, een Marapi op West-Sumatra. En om het geheel nog eens nóg verwarrender te maken, wordt deze Marapi ook wel Merapi genoemd… (‘Gunung Marapi (Minangkabaus: Gunuang Marapi, ook bekend als Merapi or Berapi’, aldus Wikipedia). Volgen jullie het nog?
Maar goed, die vulkaan op West-Sumatra is uitgebarsten en dit had tot gevolg dat er elf bergbeklimmers, die deel uitmaakten van een ploeg die de Vuurberg aan het bestijgen waren, de dood vonden.
Dit tragische ongeluk bracht mij mijn eigen beklimming van de Merapi op Midden-Java in herinnering, nu 32 jaar geleden (met gelukkig geen tragische afloop). Ik verbleef in Yogyakarta en boekte in Wisma Ananada, het losmen waar ik destijds logeerde, een beklimming-onder-geleide die zou starten vanuit Kaliurang, een dorpje dat ligt aan de voet van de gunung berapi (Bahasa indonesia voor ‘vulkaan’).
Het moge duidelijk zijn dat dit zich afspeelde in de tijd dat het dorpje betere tijden kende, want inmiddels lees ik: ‘Het toeristen plaatsje Kaliurang dat aan de voet van de vulkaan ligt werd grotendeels verwoest door lavastromingen en asval. Vandaag de dag is dit mistig (sic) dorpje nog steeds te bezoeken maar de verwoestingen van de vulkaan zijn nog goed te zien.’
Sinds ik voet zette op de top van de Merapi, in de vroege ochtend van de 29e juli 1991, is de vulkaan diverse keren uitgebarsten, in 2010 zelfs met ernstige gevolgen: er vielen toen meer dan 340 doden te betreuren. In 1994, drie jaar na mijn bezoek aan de vuurberg, was er ook een uitbarsting.
Ook dit jaar deed de Merapi weer van zich spreken; niet zo heftig als in 2010, maar toch, sinds er vanaf 2020 een verhoogd alarm geldt voor de vulkaan, is elke activiteit van de ‘vuurberg’ reden tot ongerustheid. Maar goed, terug naar 1991, het jaar dus dat ik nog onbekommerd de steile helling van de Merapi kon beklimmen.
Rond half tien ’s avonds werd ik bij mijn onderkomen door een minibusje opgepikt, tezamen met negen andere mensen van diverse nationaliteiten. Rijdend door een bergachtig landschap vol palmen dat werd beschenen door de volle maan, kreeg ik de gewaarwording dat dit een dropping was, een geheime missie van een elite-eenheid.
Om een uur of elf werd het gezelschap waarvan ik deel uitmaakte afgezet bij een berghut en een klein half uur later gingen we in het pikkedonker op pad, onder leiding van drie gidsen. In het begin van onze beklimming maakten we nog flauwe grappen in de trant van ‘Go by becak, okay? How much to the top?’ Maar naarmate de lucht dunner werd, verijlde dit soort lolbroekerij ook al snel.
Om een lang verhaal kort te maken: na ruim vijf uur ploeteren en struikelen ‘hellingopwaarts’ kwam ik, rillerig, moe en met buikkrampen aan op de top van de Merapi. Het wachten was nu op de zonsopkomst, die vanaf deze positie spectaculair heette te zijn. Tot die tijd liep ik daar wat rond, starend in de vulkaanmond nog geen twintig meter beneden mij waar de lava glinsterde en waaruit gele zwaveldampen opkringelden.
Eindelijk vertoonde Mata Hari (= Het Oog van de Dag, dus de zon), aangekondigd door schitterende pasteltinten, zich aan ons, kleumende en ineengedoken wachtende toeristen. En in één klap was alle ongemak dat we tijdens de klim naar de top hadden ondervonden vergeten. De zonsopgang was hier inderdaad fantastisch. Wat een verbluffend spektakel was: je zag de zon werkelijk per seconde verder boven de kim uitstijgen.
Vandaag moest ik terugdenken aan deze geweldige ervaring, een van de talloze die ik heb mogen beleven tijdens mijn rugzakreizen in den verre vreemde, ervaringen die je de rest van je leven met je meedraagt in een onzichtbare rugzak.
