Vandaag (28 augustus 2024) lees ik, zoals gewoonlijk, in De Volkskrant de column van Max Pam. Deze keer gaat die over de Poolse stad Bialystok (waar ik –shame on me? – nog nooit van gehoord had).
Pam stelt dat de Poolse stad in feite het vierde hoekpunt was in het beruchte rijtje concentratie- en vernietigingskampen Treblinka, Majdanek en Sobibor. Daarbij moet wel aangetekend worden dat er in Bialystok geen concentratie- en vernietigingskamp stond, dus qua hoeveelheid gedode joden kan de stad – gelukkig – niet tippen aan die andere drie. In die zin past de stad dus niet in het lugubere rijtje. Wel zijn er 60.000 joden vermoord in het getto van Bialystok.
In zijn stukje zegt Pam op een gegeven ogenblik: ‘De schilder Armando heeft eens voor kamp-Amersfoort de uitdrukking ‘schuldig landschap’ gemunt, maar Bialystok is de overtreffende trap daarvan.’ Trouwe lezers van dit weblog weten dat ik een gruwelijke hekel heb aan die door Armando gemunte term. Vandaar dat ik jaren geleden het gedicht ‘Onschuldig landschap’ heb geschreven. In dit gedicht neem ik het als het ware op voor het weerloze landschap. Dit is een mooie gelegenheid om het weer eens van stal te halen:
Onschuldig landschap
De bomen hebben het aanschouwd
en zijn dus schuldig?
Omdat ze gewoon maar
doorgroeiden?
Omdat hun enige commentaar is:
bladergeruis?
Is een boom schuldig
omdat hij zijn lichaam
moet geven voor
galgen en guillotines
spoorbielzen
die treinen
over zich heen
laten lopen
en mensen
helpen wegvoeren
naar het eindstation?
De bomen hebben
het gegil van gevangenen
in zich opgenomen;
zij hebben die uitstoot
van wanhoop
omgezet in
groen leven.
© André Degen
